حافظ شیرازی به روایت حافظ شیرازی

در ابتدای این پژوهش، دیدگاه های مختلف در باره ی حافظ به صورت خلاصه نقل شده است؛ امّا ویژگی های شخصیّت حافظ به روایت خود حافظ، بحث اصلی این پایان نامه را تشکیل می دهد که در آن تمام گفته های حافظ در باره ی خود، ابتدا توصیف شده و سپس مورد تحلیل قرار گرفته است. توصیف شخصیّت حافظ از نگاه خود حافظ به پنج قسمت تقسیم بندی شده است که عبارتند از: احوال فردی و ویژگی های روحی و اخلاقی حافظ؛ شخصیّت عارفانه ی حافظ؛ شخصیّت عاشقانه ی حافظ؛ شخصیّت اجتماعی حافظ و شخصیّت هنری حافظ. چون شخصیت حافظ ابعاد متعددی دارد، ما برای ارائه ی تحلیلی کامل و همه جانبه ، از نظریه های مختلف در حوزه های روان شناسی و جامعه شناسی ادبیّات کمک گرفته ایم. این نظریه ها عبارتند از: نظریه های «نهاد، من و فرامن» و «غریزه ی مرگ و غریزه ی زندگی» از زیگموند فروید، نظریه ی کهن الگوها و فرآیند تفرّد از یونگ، نظریه ی «الگوهای خودشکوفایی» از آبراهام مزلو و نظریه ی «تأثیر نژاد، محیط و زمان» بر اثر ادبی و مولف از ایپولیت تن. به کمک این نظریه ها، تلاش کرده ایم تا از معنای ظاهری سخن حافظ فراتر رفته و به درک عمیق تری از شخصیّت او دست یابیم. حاصل ادراک و تحلیل ما از شخصیّت حافظ در فصل چهارم و جمع بندی و خلاصه ی آن در قسمت نتیجه گیری ارائه شده است. که براساس آن، حافظ شخصیتی متعادل و خودشکوفا دارد و تحت تأثیرکهن الگوها قرارگرفته و به تفرّد دست یافته است. براساس دیدگاه ایپولیت تن به خاطر تأثیر عامل «نژاد»، بعضی از مولفه های هویت فرهنگی ایرانیان مانند خدا باوری، دین مداری، تقدیرگرایی و شادی در دیوان حافظ به خوبی جلوه گر شده اند اما ویژگی هایی مانند نام جویی و خردگرایی به دلیل دو عامل«محیط و زمان» به ضد ارزش دگرگون شدند.